Ganesh Visarjan : गणेशमूर्तीचे योग्य प्रकारे विसर्जन करणे महत्त्वाचे असते. या विधीचे काही महत्त्वाचे टप्पे

गणपती विसर्जन ही हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाची आणि उत्साही परंपरा आहे. गणेशोत्सवाच्या समारोपाचा भाग म्हणून गणपती विसर्जन केले जाते. या परंपरेमध्ये गणेशमूर्तीची पूजा आणि प्रतिष्ठापन केल्यानंतर, काही दिवसांनी ती नदी, तलाव किंवा समुद्रात विसर्जित केली जाते. गणपती विसर्जनाची ही परंपरा श्रद्धा, भक्ती आणि सामाजिक एकतेचे प्रतीक आहे. गणपती विसर्जनाची विधी अत्यंत श्रद्धा आणि भक्तीभावाने केली जाते.

गणपती विसर्जनाची परंपरा:

1. गणपतीच्या आगमनापासूनच तयारी सुरू होते: गणपती स्थापना करण्यासाठी मुहूर्त पाहून गणेशमूर्ती घरी आणली जाते. घरी किंवा मंडपात गणपतीची प्रतिष्ठापना केली जाते.

2. उत्सवाचे दिवस: गणेशोत्सव साधारणतः 1.5, 5, 7, 10 किंवा 11 दिवसांचा असतो. या दिवसांत गणपतीची पूजा, आरती, प्रसाद, आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम केले जातात.

3. विसर्जनाचा अर्थ: विसर्जन म्हणजे मूर्तीला पाण्यात सोडणे. याचा आध्यात्मिक अर्थ असा की आपल्याकडील देवत्व असणारी मूर्ती आपल्या जीवनात काही दिवसांसाठी आली होती, आणि आता ती पुन्हा आपल्या आंतरिक आत्म्याशी, म्हणजेच पाण्याशी (जीवनाच्या मूळाशी) विलीन होते.

4. विसर्जनाची विधी: विसर्जनाच्या दिवशी आरती करून, गणपतीला निरोप देऊन, मंगलगाणी म्हणत भक्त मंडळी मूर्ती नदी, तलाव किंवा समुद्रात नेतात. मूर्ती विसर्जन करताना “गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या” अशा घोषणा दिल्या जातात.

5. पर्यावरण पूरक विसर्जन: सध्या पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी शाडू मातीच्या मूर्ती वापरणे आणि नैसर्गिक पद्धतीने विसर्जन करणे याकडे अधिक भर दिला जात आहे.

विसर्जनाच्या दिवशी गणेशमूर्तीचे योग्य प्रकारे विसर्जन करणे महत्त्वाचे असते. या विधीचे काही महत्त्वाचे टप्पे आहेत:

१. सकाळी पूजा आणि आरती:
विसर्जनाच्या दिवशी सकाळी प्रथम गणपतीची पूजा आणि आरती केली जाते. या वेळी विशेष नैवेद्य (प्रसाद) अर्पण केला जातो.

२. उदो उदो करणे:
विसर्जनाआधी गणपतीची निरोपाची प्रार्थना केली जाते. या प्रार्थनेतून गणपती बाप्पाला पुढच्या वर्षी परत येण्याचे आमंत्रण दिले जाते. “गणपती बाप्पा मोरया, पुढच्या वर्षी लवकर या” हे घोषवाक्य वारंवार म्हटले जाते.

३. मूर्तीची सजावट:
गणपती विसर्जनासाठी निघण्यापूर्वी मूर्तीला फुलांनी, हारांनी सजवले जाते. काही ठिकाणी गुलाल, फुलांच्या वर्षावाने आणि ढोल-ताशांच्या गजरात मूर्ती सजवली जाते.

४. विसर्जन मिरवणूक:
विसर्जनाची मिरवणूक अत्यंत उत्साही वातावरणात काढली जाते. भक्तगण नाच-गाणी करत, ढोल-ताशे वाजवत मूर्तीला विसर्जन स्थळी नेतात. ही मिरवणूक कुटुंबातील सदस्यांसह किंवा सार्वजनिक मंडळाच्या रूपात मोठ्या थाटामाटात केली जाते.

५. आरती आणि प्रार्थना:
विसर्जनस्थळी पोहोचल्यावर पुन्हा एकदा मूर्तीसमोर आरती केली जाते. शेवटची प्रार्थना करून गणपती बाप्पाला निरोप दिला जातो.

६. विसर्जन:
आरती आणि प्रार्थनेनंतर गणेशमूर्ती पाण्यात विसर्जित केली जाते. यासाठी साधारणपणे नदी, तलाव किंवा समुद्राचे पाणी वापरले जाते. काही ठिकाणी कृत्रिम तलावाचा उपयोग केला जातो.

७. शांतता राखणे:
विसर्जनानंतर घरातील लोक काही वेळ शांततेत ध्यान करतात, आणि गणपती बाप्पाने दिलेल्या आशीर्वादांसाठी कृतज्ञता व्यक्त करतात.

८. शुभेच्छा आणि प्रसाद:
विसर्जनानंतर एकमेकांना शुभेच्छा दिल्या जातात आणि प्रसाद वाटप केले जाते. यामुळे उत्सवाचा समारोप आनंदी वातावरणात होतो.

गणपती विसर्जनाच्या या परंपरेत श्रद्धा, निष्ठा आणि भक्तीचे महत्त्व आहे, ज्यामुळे गणेश भक्तांना आत्मिक समाधान मिळते.