Waist circumference: कंबरेचा घेर वाढता वाढता वाढे… काय कराल ?

कंबरेचा घेर वाढणे (Waist circumference) ही एक सामान्य समस्या आहे, विशेषतः वेगाने बदलणाऱ्या जीवनशैलीमुळे. याचे मुख्य कारणे असू शकतात. उच्च कॅलरी असलेले जंक फूड, साखरयुक्त पदार्थ, आणि चरबीयुक्त अन्न पदार्थ यामुळे चरबी साठून कंबरेचा घेर वाढतो. (Health Corner) अयोग्य आहार म्हणजे असा आहार जो आपल्या शरीराच्या पोषणाची गरज पूर्ण करत नाही आणि त्यातून आरोग्याच्या समस्या उद्भवतात. यामध्ये खालील प्रकारे असलेला आहार समाविष्ट होतो:

1. जास्त प्रमाणात साखर आणि मिठाई: साखरयुक्त पदार्थ, शीतपेये, मिठाई यामुळे शरीरातील कॅलरीचे प्रमाण वाढते, ज्यामुळे वजन वाढ आणि मधुमेहासारख्या आजारांचा धोका वाढतो.

2. चरबीयुक्त अन्न: जास्त प्रमाणात तळलेले आणि तेलकट पदार्थ (फ्रेंच फ्राइज, पिझ्झा, बर्गर) खाल्ल्यास शरीरात अनावश्यक चरबी जमा होते, ज्यामुळे कंबरेचा घेर वाढतो आणि हृदयरोगाचा धोका असतो.

3. प्रक्रिया केलेले अन्न: पॅकेज्ड फूड्स, फास्ट फूड्स, आणि रेडी-टू-ईट पदार्थ हे प्रिसर्व्हेटिव्हस, साखर आणि मिठाचे उच्च प्रमाण ठेवतात, जे शरीराच्या चयापचयाला हानी पोहोचवते.

4. फायबरची कमी: जास्त प्रमाणात फास्ट फूड आणि प्रक्रिया केलेले अन्न खाल्ल्यामुळे फायबरचे प्रमाण कमी होते, ज्यामुळे पचनासंबंधी समस्या उद्भवतात आणि वजन वाढते.

5. अधिक प्रमाणात कार्बोहायड्रेट्स: पांढरा भात, पांढरी ब्रेड, आणि पेस्ट्रीसारखे पदार्थ खाल्ल्याने शरीरात कार्बोहायड्रेट्सचे प्रमाण वाढते, ज्यामुळे रक्तातील साखर स्तर अनियमित होतो आणि वजन वाढते.

अशा अयोग्य आहाराचे दीर्घकालीन परिणाम म्हणजे लठ्ठपणा, मधुमेह, हृदयरोग आणि इतर गंभीर आरोग्याच्या समस्या. म्हणून, संतुलित आहारावर भर देणे आवश्यक आहे, ज्यामध्ये प्रथिने, फायबर, योग्य प्रमाणात चरबी आणि जीवनसत्त्वे समाविष्ट असावीत.

नियमित शारीरिक क्रिया नसल्यामुळे शरीरातील कॅलरी योग्यप्रकारे खर्च होत नाहीत, ज्यामुळे वजन वाढते. व्यायामाचा अभाव म्हणजे शारीरिक हालचाल किंवा व्यायाम न करणे, ज्यामुळे विविध आरोग्य समस्यांचा धोका वाढतो. याचे काही परिणाम खालीलप्रमाणे आहेत

1. लठ्ठपणा: शारीरिक हालचालींच्या अभावामुळे शरीरातील कॅलरी कमी जळतात, ज्यामुळे वजन वाढू शकते. विशेषतः, कंबरेच्या आणि पोटाच्या आजूबाजूला चरबी साठते.

2. हृदयरोगाचा धोका: व्यायाम न केल्यामुळे रक्तातील साखर आणि कोलेस्ट्रॉलचे प्रमाण वाढते, ज्यामुळे हृदयरोगाचा धोका वाढतो.

3. मधुमेह: नियमित व्यायाम नसल्याने इन्सुलिनची कार्यक्षमता कमी होते, ज्यामुळे शरीरात साखरेचे प्रमाण वाढते आणि मधुमेहाचा धोका निर्माण होतो.

4. मानसिक ताण-तणाव: शारीरिक हालचाल कमी असली की मानसिक आरोग्यावरही त्याचा परिणाम होतो. व्यायाम केल्याने एंडॉर्फिन नावाचे हॉर्मोन तयार होतात, जे मनाला प्रसन्न ठेवतात. व्यायामाचा अभाव असल्यास तणाव आणि नैराश्य वाढू शकते.

5. हाडे आणि स्नायू कमकुवत होणे: व्यायामामुळे स्नायूंची आणि हाडांची ताकद टिकून राहते. जर व्यायामाचा अभाव असेल, तर हाडे आणि स्नायू कमजोर होतात, ज्यामुळे हाडांच्या समस्या आणि अशक्तपणा निर्माण होतो.

उपाय:
– दररोज किमान 30 मिनिटे चालणे, धावणे, किंवा योगा करणे.
– शारीरिक हालचाल वाढवण्यासाठी कामाच्या ब्रेकमध्ये स्ट्रेचिंग किंवा हलक्या हालचाली करणे.
– मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यासाठी नियमित व्यायाम करणे आवश्यक आहे.

ताण-तणाव: तणावामुळे कॉर्टिसोल नावाचे हॉर्मोन शरीरात वाढते, ज्यामुळे पोटाच्या आजूबाजूला चरबी साठते. ताण-तणाव हा मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यावर परिणाम करणारा एक गंभीर घटक आहे. जीवनातील विविध परिस्थितींमुळे ताण निर्माण होतो, जसे की कामाचा ताण, कौटुंबिक जबाबदाऱ्या, आर्थिक अडचणी, आणि इतर सामाजिक कारणे. याचा परिणाम मानसिक आरोग्यावर होतो, परंतु त्याचबरोबर शारीरिक आजारांनाही कारणीभूत ठरतो.

ताण-तणावाचे परिणाम:
1. मानसिक परिणाम: ताणामुळे चिंता, नैराश्य, चिडचिड, एकाग्रता कमी होणे, आणि निर्णय क्षमता कमी होणे यासारखे मानसिक परिणाम होतात.
2. शारीरिक परिणाम: दीर्घकाळ तणावात राहिल्यास रक्तदाब वाढतो, पचनक्रिया बिघडते, हृदयरोगांचा धोका वाढतो, आणि निद्रानाशासारख्या समस्या निर्माण होतात.
3. रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होणे: तणावामुळे शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होते, ज्यामुळे सर्दी, ताप किंवा इतर संसर्गजन्य आजार होण्याची शक्यता वाढते.

ताण-तणाव कमी करण्यासाठी काही उपाय:
1. ध्यान आणि श्वासोच्छवास तंत्र: ध्यान, योगा आणि श्वासोच्छवासाचे तंत्र यामुळे मन शांत होते आणि तणाव कमी होतो.
2. नियमित व्यायाम: शारीरिक क्रियाकलाप तणाव कमी करण्यात मदत करतात. व्यायामामुळे एंडॉर्फिन हॉर्मोन निर्माण होतात, ज्यामुळे मानसिक शांती मिळते.
3. समतोल आहार: तणावाच्या परिस्थितीतही संतुलित आहार घेणे आवश्यक आहे. कॅफिन, साखर, आणि प्रक्रिया केलेले अन्न कमी करून, पोषणयुक्त आहार घेतल्यास शरीराला ऊर्जा मिळते.
4. पुरेशी झोप: नियमित आणि पुरेशी झोप घेतल्याने मन ताजेतवाने होते आणि तणाव कमी होतो.

तणाव हाताळण्यासाठी आत्मनियंत्रण आणि स्वतःची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे, कारण दीर्घकाळ तणावात राहणे आरोग्यासाठी हानिकारक ठरू शकते.कमी झोप घेतल्याने शरीरातील हॉर्मोन्समध्ये बदल होऊन वजन वाढू शकते. अयोग्य झोप म्हणजे पुरेशी किंवा योग्य दर्जाची झोप न मिळणे, ज्यामुळे शरीरावर आणि मनावर अनेक प्रकारचे नकारात्मक परिणाम होतात. यामागील काही मुख्य कारणे आणि परिणाम खालीलप्रमाणे आहेत:

अयोग्य झोपेची कारणे:
1. अनियमित झोपेची वेळ: रात्री उशिरापर्यंत जागरण किंवा वेळच्या वेळी झोप न मिळाल्यास झोपेचा क्रम बिघडतो.
2. तणाव आणि चिंता: ताण-तणावामुळे मेंदू शांत होत नाही, ज्यामुळे झोप नीट येत नाही.
3. इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांचा वापर: रात्री उशिरापर्यंत मोबाइल, टीव्ही, किंवा लॅपटॉप वापरल्यामुळे मस्तिष्काला विश्रांती मिळत नाही आणि झोप प्रभावित होते.
4. अयोग्य आहार आणि पेय: कॅफिनयुक्त पेय किंवा जास्त प्रमाणात खाणे झोपेवर परिणाम करू शकते.
5. आरोग्याच्या समस्या: श्वास घेण्यास त्रास, झोपेत बोलणे किंवा चालणे, किंवा इतर शारीरिक समस्या झोपेच्या गुणवत्तेला कमी करतात.

अयोग्य झोपेचे परिणाम:
1. शारीरिक परिणाम: शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी होते, ज्यामुळे सर्दी, ताप आणि इतर आजार पटकन होतात. तसेच, वजन वाढ, मधुमेह, आणि हृदयाचे आजार होण्याचा धोका वाढतो.
2. मानसिक परिणाम: झोपेअभावी मन अशांत होते, एकाग्रता कमी होते, चिडचिड वाढते, आणि मानसिक ताण वाढतो.
3. उत्पादकता कमी होणे: पुरेशी झोप नसल्यास कामाची क्षमता आणि स्मरणशक्ती कमी होते, ज्यामुळे कामकाजात अडचणी येतात.

योग्य झोपेसाठी उपाय:
1. नियमित वेळा: झोपेची आणि उठण्याची वेळ निश्चित ठेवा.
2. इलेक्ट्रॉनिक्सपासून दूर राहा: झोपण्यापूर्वी तासभर मोबाइल आणि टीव्हीपासून दूर राहणे फायद्याचे आहे.
3. आरामदायी वातावरण: झोपण्यासाठी अंधुक आणि शांत खोली निवडा.
4. झोपेपूर्वी ध्यान: तणाव कमी करण्यासाठी ध्यान किंवा श्वासोच्छवासाच्या तंत्राचा वापर करा.
5. संतुलित आहार: झोपण्यापूर्वी हलके आणि संतुलित आहार घ्या आणि कॅफिन किंवा मद्याचे सेवन टाळा.

योग्य झोपेने शरीर आणि मन दोघेही ताजेतवाने राहतात, त्यामुळे दीर्घकालीन आरोग्य टिकवून ठेवणे सोपे होते.